جمع موضوعیجمع موضوعی به معنی رفع تنافى در ناحیه موضوعات احکام، در ادله متعارض است. ۱ - معنای جمع موضوعیجمع موضوعى، مقابل جمع حکمی و به معنای ایجاد سازگارى میان ادله متعارض به وسیله رفع تنافى در ناحیه موضوع آنها است مانند: جمع بین عام و خاص، مطلق و مقید و مجمل و مبین. براى مثال، دلیل عام مى گوید: " اکرم العلما " و دلیل خاص مى گوید: " لا تکرم الفساق منهم "، حال اگر به مفاد عام عمل شود، اکرام تمام علما، چه فاسق و چه غیر فاسق، واجب مى گردد و این به خلاف مفاد خاص است که، حرمت اکرام فاسقان می باشد. براى رفع تنافى و جمع بین دو دلیل مى توان گفت: " اکرم العلما، الا الفساق منهم " که به آن جمع موضوعى مى گویند؛ یعنی به کمک این جمع، دایره شمول موضوع " اکرم العلما " محدود شده و عالمان فاسق از تحت آن خارج مى شود؛ بنا بر این از طریق تصرف در موضوع دلیل عام، تنافى از بین مى رود. [۱]
منابع اجتهاد ازدیدگاه مذاهب اسلامى، جناتی، محمد ابراهیم، ص۱۷۳-۱۷۴.
[۲]
منتهى الدرایة فى توضیح الکفایة، جزایری، محمدجعفر، ج۸، ص۱۴۶.
۲ - پانویس
۳ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۸۳، برگرفته از مقاله «جمع موضوعی». رده‌های این صفحه : اصطلاحات اصولی | اصول فقه | تعادل و تراجیح | تعارض اخبار | تعارض ادله | جمع بین ادله | حدیث شناسی
|